کتاب، قدمتي پنج‌هزار ساله دارد. کتاب‌هاي نخستين به شکل لوح‌هاي گلي بودند. اما با گذشت زمان با توجه به دسترسي بشر به امکانات جديد و تغيير نياز بشر به ارتباطات و اطلاعات، شکل کتاب‌ها تکامل يافت.
لوح‌هاي گلي
نوشته به خط سومري مربوط به ۲۲۰۰ تا ۲۴۰۰ پيش از ميلادلوح‌هاي گلي، در منطقه بين‌النهرين براي نوشتن مورد استفاده قرار مي‌گرفت. استفاده از اين روش در ۲۵۰۰ سال قبل از ميلاد، توسط تمدن سومر ابداع شد و به تکامل رسيد. اما با گذشت زمان، بابلي‌ها و آشوري‌ها نيز همين روش را به‌کار گرفتند. اين لوح‌ها با استفاده از خاک رس و آب ساخته مي‌شدند و قبل از خشک شدن، با استفاده از ابزارهاي نوک‌تيز بر روي آنها نوشته مي‌شد. نوشته‌هاي بيشتر اين لوح‌ها، بيشتر مرتبط با امر بازرگاني، اداري و حکومتي بود.
پاپيروس
استفاده از کاغذ پاپيروس براي نوشتن از حدود ۲۰۰۰ سال قبل از ميلاد در مصر رايج شد و تا قرن ششم ميلادي نيز ادامه يافت. کاغذ پاپيروس، صفحه‌اي بود که از گياه پاپيروس به‌صورت يک تومار با درازاي چند متر و عرض ۳۰ سانتي‌متر ساخته مي‌شد. اين تومار، انعطاف‌پذير بود و پس از پيچيده شدن به‌صورت يک استوانه به قطر ۵ تا ۶ سانتي‌متر در مي‌آمد. ابزار نوشتن بر روي پاپيروس، ني يا قلم‌ني آغشته به مرکب بود. اختراع پاپيروس يکي از تحولات بسيار مهم در تاريخ کتاب محسوب مي‌شود. قديمي‌ترين کتابي که به‌صورت تومار پيدا شده‌است، پاپيروس پريس نام دارد که مشتمل بر گفته‌هاي اخلاقي است. داستان سينوحه نيز يکي از معروف‌ترين کتاب‌هايي است که بر روي پاپيروس نگاشته شده‌است. پاپيروس اگرچه سبک و کم‌حجم بود، اما برخلاف لوح‌هاي گلي، شديدا آسيب‌پذير بود و به‌همين دليل تاکنون هيچ مجموعه مهمي مربوط به مصر باستان، از زير خاک بيرون نيامده‌است.
به‌جز مصر، پاپيروس در يونان و روم نيز به‌طور گسترده مورد استفاده قرار مي‌گرفت. به نظر مي‌رسد که واژه انگليسي paper (به معناي کاغذ) نيز از پاپيروس ريشه گرفته باشد.
ساير انواع تومارها
به‌جز پاپيروس، چرم، پوست حيوانات و پارچه نيز براي نوشتن مورد استفاده قرار مي‌گرفت. پوست، مرکب را از هردوطرف جذب مي‌کرد و از پاپيروس بادوام‌تر و انعطاف‌پذيرتر بود.
کدکس
کدکس، شکل امروزي کتاب است؛ يعني صفحات پوست، پاپيروس و غيره که تا خورده و از يک محل به يکديگر دوخته شده باشند. پيدايش کدکس به قرن دوم ميلادي بر مي‌گردد که توسط مسيحيان براي نگارش متون مذهبي مورد استفاده قرار مي‌گرفت. اين فرم از کتاب، به‌دليل مزيت‌هايي که داشت، از قرن چهارم ميلادي رواج پيدا کرد. ازجمله مزيت‌هاي آن مي‌توان به قابليت جستجوي بهتر، امکان بهتر براي انبار و نگهداري آن (در کتابخانه) و توليد سريع‌تر اشاره نمود. در اين زمان در صومعه‌ها و کليساها، اتاق‌هايي ايجاد شده بود که در آنها کار رونويسي از انجيل و دعاها صورت مي‌گرفت و عملاً کتاب توليد مي‌شد. همچنين با گذشت زمان، توليد کاغذ (که قبلا در چين اختراع شده بود)، در ايران و پس از آن در اروپا رايج شد و به تبع آن، کتاب‌هاي کاغذي نيز ابداع شدند.
چاپ
تا قبل از اختراع ماشين چاپ، نسخه‌برداري از کتاب‌ها تنها از طريق رونويسي از کتاب‌ها امکان‌پذير بود که توليد کتاب را بسيار کند و دشوار مي‌کرد. اما در سال ۱۴۳۹، با اختراع ماشين چاپ توسط يوهانس گوتنبرگ آلماني، تحول بسيار بزرگي در صنعت نشر کتاب صورت گرفت. اولين کتابي که با استفاده از دستگاه گوتنبرگ چاپ شد، انجيل بود که به علت تعداد سطرهايش در هر صفحه، به انجيل ۴۲ سطري معروف شد.اين ماشين چاپ، ماشين فشار پيچي نام گرفت و سرعت چاپ آن، ۷۰ تا ۱۰۰ برگ در ساعت بود.
در عين حال، به نظر مي‌رسد که مکانيزم چاپ، پيش از گوتنبرگ در چين رايج بوده است. برخي از منابع اختراع چاپ يا حروفچيني متحرک را به پي‌شنگ، کيمياگر چيني نسبت مي‌دهند. اختراع وي، شامل حروف مستقل چاپي بود که بر روي سفال مرطوب حکاکي مي‌شد و پس از پختن، دوام زيادي پيدا مي‌کرد.
